“Mendoni për një kohë të gjatë nëse do ta pranoni një person të caktuar në miqësinë tuaj,” këshilloi Seneka duke konsideruar miqësinë e vërtetë dhe atë të rreme, “por kur të keni vendosur ta pranoni atë, mirëpriteni me gjithë zemër dhe shpirt.”
Miku që ka fituar një pranim të tillë me gjithë zemër në shpirtin tuaj është një nga dhimbjet më shkatërruese të jetës. Sido që të jetë forma e humbjes – vdekja, distanca, dezertimet e ndryshme të besnikërisë dhe dashurisë që zbrazin zemrën – ajo është një nga dhembjet më shkatërruese të jetës. Është gjithashtu një nga pashmangshmëritë më absolute të jetës. Ne secili do të humbasim një mik të dashur në një pikë ose në një tjetër, në një kauzë ose një tjetër.
Askush nuk e ka artikuluar çorientimin e asaj pashmangshmërie, më bukur sesa autori i librit “Princi i Vogël” Antoine de Saint-Exupéry (29 qershor 1900 – 31 korrik 1944) në Era, rëra dhe yjet – atë koleksion shpërblyes pafund të autobiografisë së tij. Në të cilin ai ka derdhur gjithfaresh; kërkime filozofike dhe pasqyrime poetike mbi natyrën e ekzistencës, të botuara ashtu si po shpërthente Lufta e Dytë Botërore, katër vjet
para “Princit të Vogël”, të cilin Saint-Exupéry do t’i kushtonte mikut të tij më të mirë, në atë që mbetet mbase përkushtimi më i bukur i librit të krijuar ndonjëherë.
Duke parë jetën e tij si pilot, Saint-Exupéry, konsideron me ëmbëlsi pa ndjenja përvojën e zakonshme të humbjes së pilotëve të tjerë, në aksidente ose luftë. Në një fragment që rrezaton njohuri universale në humbjen e një miku, pavarësisht rrethanave, ai shkruan:
“Pak nga pak … na del që nuk do ta dëgjojmë më kurrë të qeshurën
e mikut tonë, se ky kopsht është mbyllur përgjithmonë. Dhe në atë moment fillon vajtimi ynë i vërtetë, i cili, megjithëse mund të mos jetë duke u shfaqur, është akoma pak i hidhur. Për asgjë, në të vërtetë, nuk mund ta zëvendësojë atë shok. Shokët e vjetër nuk mund të krijohen nga dora. Asgjë nuk mund të përputhet me thesarin e kujtimeve të zakonshme, të gjyqeve të duruara së bashku, të grindjeve, pajtimeve dhe emocioneve bujare. Është boshe, që pasi ta mbjellësh një lis në mëngjes, të presësh që pasdite të ulesh nën hijen e tij.
Kështu që jeta vazhdon. Me vite mbjellim farën, e ndiejmë veten të pasur; dhe pastaj vijnë vitet e tjera, kur koha bën punën e saj dhe plantacioni ynë është bërë i rrallë dhe pakohet çdo ditë. Një nga një, shokët tanë zhduken duke na privuar nga hija e tyre.”
Tre vjet më vonë, Saint-Exupéry do të ofronte ngushëllimin më poetik, atje ku vetëm ngushëllim ka për këtë pikëllim ekzistencial, në faqet e fundit të “Princit të Vogël”. Në skenën përmbyllëse, “Princit të Vogël”, për t’u nisur për në planetin ku ai ka shtëpinë, i thotë pilotit të zemrës, se nuk dëshiron ta humbë atë dhe të qeshurën e tij të artë:
“Të gjithë njerëzit kanë yjet … por ato nuk janë të njëjtat gjëra për njerëz të ndryshëm. Për disa, që janë udhëtar, yjet janë udhëzues. Për të tjerët ato nuk janë më shumë se drita të vogla në qiell.
Për të tjerët, që janë studiues, ato janë probleme. Për biznesmenin tim ata ishin pasuri. Por të gjithë këta yje heshtin. Ju – ju vetëm – do të keni yjet, pasi askush tjetër nuk do ti ketë ato …
Në një nga këto yje do të jetoj. Në njërën prej tyre do të qesh. Dhe kështu do të jetë sikur të gjitha yjet ishin duke qeshur, kur ju shikoni në qiellin e natës…
Dhe kur pikëllimi juaj të ngushëllohet, koha qetëson të gjitha dhimbjet, do të kënaqeni me faktin se më keni njohur. Do të jesh gjithmonë miku im. Do të dëshironi të qeshni me mua. Dhe ndonjëherë do të hapni dritaren tuaj, kështu që, për atë kënaqësi… Dhe miqtë tuaj do të mahniten siç duhet, kur të shohin duke qeshur ndërsa shikoni lart në qiell!”
Secili nga ne është një yll. Yjet shtrijnë gjithnjë, madje edhe atëherë kur nuk i shohim, edhe atëherë kur shkëlqimi ynë është po kaq vezullues sa ai i një ylli… edhe kur asnjë dritë nuk feks brenda nesh.
Muaj më vonë, më shumë për pikëllimin e miqve të tij, dhe të miliona të huajve, që kishin ardhur ta dashuronin përmes librave të tij, vetë Saint-Exupéry do të bëhej një nga pilotët e humbur, duke u zhdukur mbi Detin Mesdhe, në një mision zbulimi, ylli i tij u kthye në heshtje në yjet që e krijuan atë.
Përgatiti: Albert Vataj
